Obuwie ochronne i zawodowe (robocze) w świetle obowiązującego prawa

Zgodnie z Ustawą Kodeksu Pracy z dnia 26 czerwca 1974 roku (Dz. U. 1974 Nr 24 poz.141) pracodawca jest zobowiązany do dostarczenia pracownikowi środków ochrony indywidualnej zabezpieczających przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników. Zalicza się do nich zarówno odzież, jak i obuwie robocze, spełniające określone w Polskich Normach wymagania. Należy przy tym pamiętać, iż zgodnie z obowiązującymi przepisami buty, które nie posiadają cech ochronnych, a przeznaczone są jednie do stosowania w miejscu pracy z uwagi na wymagania technologiczne, sanitarne, higieniczne lub w celu zabezpieczenia obuwia własnego pracowników, nazywane są obuwiem zawodowym. Obuwie takie jest często określane także mianem obuwia roboczego.

Rodzaje i klasyfikacja bezpiecznego obuwia ochronnego wg EN ISO 20345:

Wyróżniamy wiele kryteriów podziału obuwia przeznaczonego do pracy. Można je podzielić ze względu na model, sposób wykorzystania czy poziom zagrożeń.

Mając na uwadze poziom zagrożeń, przed którymi obuwie powinno chronić wyróżnia się:

• obuwie bezpieczne (S)- EN ISO 20345 – Podnosek buta wytrzymuje uderzenie
  z energią 200 J oraz zgniecenie do 15 kN.
• obuwie zawodowe (O) – EN ISO 20347 – Przeznaczony do codziennego
  użytkowania tam gdzie nie jest wymagana ochrona palców stopy za pomocą
  podnosków. Obuwie takie jest często określane mianem obuwia roboczego.

Zgodnie z powyższymi normami zarówno obuwie bezpieczne jak i obuwie zawodowe powinno być następująco klasyfikowane:

• Kategoria I – Obuwie wykonane ze skóry lub innych materiałów, z wyłączeniem obuwia całogumowego, całotworzywowego
• Kategoria II – Obuwie całogumowe (tj. całkowicie wulkanizowane) lub całotworzywowe (tj. całkowicie formowane).

Kategoria I:

• SB – Pochłanianie energii przez metalowy podnosek wytrzymujący uderzenie
  z energią 200 J oraz zgniecenie do 15 kN; odporność na oleje, benzynę
  i inne rozpuszczalniki organiczne
• S1 – Pochłanianie energii przez metalowy podnosek wytrzymujący uderzenie
  z energią 200 J oraz zgniecenie do 15 kN; odporność na oleje, benzynę
  i inne rozpuszczalniki organiczne; odporność na poślizg, zamknięty obszar pięty, absorpcja energii w pięcie, właściwości antyelektrostatyczne
• S2 – Pochłanianie energii przez metalowy podnosek wytrzymujący uderzenie
  z energią 200 J oraz zgniecenie do 15 kN; odporność na oleje, benzynę
  i inne rozpuszczalniki organiczne; odporność na poślizg, zamknięty obszar
  pięty, absorpcja energii w pięcie, właściwości antyelektrostatyczne, odporność na absorpcję wilgoci i przepuszczalność wody
• S3 – Pochłanianie energii przez metalowy podnosek wytrzymujący uderzenie
  z energią 200 J oraz zgniecenie do 15 kN; odporność na oleje, benzynę
  i inne rozpuszczalniki organiczne; odporność na poślizg, zamknięty obszar
  pięty, absorpcja energii w pięcie, właściwości antyelektrostatyczne,
  odporność na absorpcję wilgoci i przepuszczalność wody; urzeźbiona
  podeszwa; odporność na przebicie.

Kategoria II:

• S4- Podnosek metalowy (ochrona palców) wytrzymujący uderzenie z energią
  200 J oraz zgniecenie do 15 kN; odporność na oleje, benzynę i inne
  rozpuszczalniki organiczne; odporność na poślizg, zabudowana pięta;
  absorpcja energii w pięcie, właściwości antyelektrostatyczne
• S5 – Podnosek metalowy (ochrona palców) wytrzymujący uderzenie z energią
  200 J oraz zgniecenie do 15 kN; odporność na oleje, benzynę i inne
  rozpuszczalniki organiczne; zabudowana pięta; absorpcja energii w pięcie,
  właściwości antyelektrostatyczne, odporność na przebicie, urzeźbiona
  podeszwa.

Symbole wykorzystywane do oznaczania poszczególnych cech obuwia:

P – odporność na przekłucie
A – obuwie antyelektrostatyczne
C – obuwie przewodzące prąd
I – obuwie elektroizolacyjne
HI – izolacja spodu od ciepła
CI – izolacja spodu od zimna
E – absorpcja energii w pięcie
WR – odporność na wodę
M – ochrona śródstopia
AN – ochrona kostki
WRU- przepuszczalność wody i absorpcja wody warstwy wierzchniej
CR – odporność na przecięcie warstwy wierzchniej
HRO – odporność podeszwy na kontakt z gorącym podłożem (300°C/min)
FO – odporność podeszwy na kontakt z paliwami olejowymi
SRA – odporność spodu na poślizg na podłożu z płytki ceramicznej pokrytym roztworem laurylosiarczanu sodu
SRB – odporność podeszwy na poślizg na podłożu ze stali pokrytym glicerolem
SRC – odporność podeszwy na poślizg na podłożu z płytki ceramicznej pokrytym roztworem
laurylosiarczanu sodu oraz na podłożu ze stali pokrytym glicerolem.

Pracodawca może określać aktem wewnątrz zakładowym (np. regulaminem) stanowiska pracy, na których wymagane jest używanie butów o odpowiednich parametrach. Ponadto pracodawca ma możliwość wskazania stanowisk, na których dopuszczalne jest stosowanie – za zgodą pracownika – jako obuwia roboczego własnych butów, jeżeli spełniają wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeżeli pracownik będzie pracował we własnym obuwiu, to firma ma obowiązek wypłacenia pracownikowi ekwiwalentu za zniszczone mienie – najczęściej w formie pieniężnej. Niedopuszczalne jest stosowanie własnych butów przy bezpośredniej obsłudze maszyn i innych urządzeń technicznych oraz w miejscach powodujących intensywne brudzenie lub skażenie butów środkami chemicznymi, promieniotwórczymi bądź materiałem biologicznym.
W świetle obowiązującego prawa obuwie robocze musi zostać dostarczone pracownikowi nieodpłatnie, a przy tym okres użytkowania butów powinien zostać ustalony w porozumieniu z pracodawcą. Należy pamiętać, że obuwie pozostaje własnością pracodawcy, który jest zobowiązany zapewnić odpowiednią konserwację i odkażanie, a jeśli jest to możliwe także pranie obuwia. Ewentualnie może to wykonać użytkownik butów, jednak pracodawca ma obowiązek wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego równego kosztom poniesionym przez pracownika.

Dostarczenie obuwia roboczego bądź stosowanie własnych butów jako roboczych nakłada z kolei na pracownika obowiązek ich użytkowania. Pracodawca ma pełne prawo, a wręcz obowiązek, aby nie dopuścić do stanowiska pracy osoby, która nie posiada odpowiednich środków ochrony indywidualnej.